خلاصه کتاب اصول و فنون راهنمایی و مشاوره سالمندان

هدف های یادگیری انتظار می رود دانشجو بعد از مطالعه این فصل بتواند .. محدوده سنی دوران سالمندی یا پیری را توضیح دهد.
 1. باورهای نادرست افراد جامعه در مورد سالمندی را با واقعیت های سالمندی تبیین نماید.
2. عملکرد نهادهای اجتماعی در مورد سالمندان را نقد کند.
3. منفی ها و مثبت های دوره سالمندی را با مثال شرح دهد.
 4. تغییرات فیزیولوژیکی دوران سالمندی را با دوره جوانی مقایسه کند. . نظریه اریکسون و رابرت پک را مقایسه کند.
و خدای تو حکم فرموده که جز او را نپرستید و بر پدر و مادر نیکویی کنید، اگر یکی از آنان یا هر دو به سنین کهولت و سالخوردگی رسیدند، زينهار کلمه ای که رنجیده خاطر شوند، نگویید و کمترین آزار به آنان ترسانید و با آنها با اکرام و احترام سخن بگویید.» سوره اسرا آیه ۲۳
خانم ب. ۸۷ ساله در روستای حاجی آباد زندگی می کند. وضعیت سلامتی او مناسب است. مادر ایشان در سن ۱۰۵ سالگی در گذشت. اهالی روستا مهمترین ویژگی او را این طور بیان می کنند: کنجکاو، خنده رو، خوش مشرب، مهمان نواز، خوش صحبت، مطلع از امور مختلف و زحمتکش. وقتی از او پرسیدم بزرگترین راز زندگی طولانی چیست؟ با لبخند و کمی مکث این طور جواب داد: «وقتی مشکلی پیدا می کنم با امید به خدا و با آرامش درباره حل آن فکر می کنم و با اطمینان از اینکه آن نیز می گذرد، حلش می کنم». سؤال دومم را این طور پر سیدم: زیاد در مورد پایان زندگی فکر می کنید؟ جواب داد: «به طور معمول و اکثرا به یاد مادرم خدا بیامرز می افتم، زندگی و پایان زندگی خوبی داشت». سؤال سوم: مهمترین ویژگی مادر خدا بیامرزتان چی بود؟ «او خیلی مردم دوست مهربان و کاری (فعال و زحمتکش) بود. او احوال دیگران را نه با زبان بلکه با دل و جانش می پرسید و محرم دل همسایه ها بود البته همه آدما ویژگی های بد هم دارند».
سالمندی در گستره عمر
 میزان آگاهی و نگرش ما نسبت به یک فرد یا گروهی از افراد در نحوه رفتار ما نسبت به آنها نیز تأثیر زیادی دارد. قطعا اگر توانایی های یک فرد را دست کم بگیریم و نگرش بدبینانه ای نیز نسبت به یک فرد داشته باشیم، نباید انتظار داشت که رفتار شایسته و مناسبی از ما در قبال آن فرد سر بزند. شناخت ویژگی ها، نقاط مثبت و منفی دوران سالمندی کمک زیادی به ما در مسیر راهنمایی و مشاوره خواهد کرد. ژرونتولوژی یا پیری شناسی علمی است که به مطالعه مسائل مربوط به دوران سالمندی می پردازد. در این علم علاوه بر نظریه های زیست شناسانه و روان شناسی به نظریه های جامعه شناسی نیز توجه می کنند.
مطالعه در مورد سالمندی را نمی توان از مابقی حیات جدا کرد زیرا مسن شدن به تدریج از کودکی فرد شروع می شود. بیشتر بیماری های سالمندی را می توان در جوانان نیز مشاهده کرد، هر چند که فراوانی هایشان برابر نیست. به بیان دیگر بیماری هایی که مهلک هستند یا معلولیت های شدید به بار می آورند حتی در افراد بسیار جوان نیز کم نیستند. دست و پنجه نرم کردن یک کودک با سرطان حتی دردناک تر از تلاش مشابه در شخص سالمند است.
مریض احوالی معیار معتبر سالمندی نیست، هر چند که برخی بیماری ها مانند سکته های قلبی، سکته های مغزی، سرطان، شکل های مختلف فراموشی شدید مانند بیماری آلزایمر، در افراد مسن فراوان ترند. ما گرایش به این داریم که این بیماری ها را خاص سالمندی تلقی کنیم. سالمندی به خودی خود بیماری نیست، اما به بروز بیماریهای مهلک و ناتوان ساز کمک می کند. مسن شدن از جنبه های خاصی برخوردار است که آن را موضوعی شاخص می سازد» (لازاروس، ریچارد اس، ۱۳۸۷، ص:۳۳)
سالمندی تغییری است که با گذشت زمان صورت می گیرد. این روند دارای جنبه های مثبت و منفی بوده و فرایندهای زیستی، ادراک، رشد، تکامل و بلوغ را در بر می گیرد. سالمندی به طور عامیانه مرحله ای تصور می شود که در آن کاهش و زوال جسم و فكر شخص بوقوع می پیوندد» (اسماعیلی شیرازی، ۱۳۸۷، ص: 4). تلاش ما این است با رویکردی علمی نه عامیانه به موضوع سالمندی بپردازیم.
برخی از کارشناسان دوره های زندگی را به صورت زیر تقسیم کرده اند:
انعقاد نطفه تا تولد تولد تا ۲ سالگی
۱ - ۲ سالگی
6 - ۱۲ سالگی
دوره پیش از تولد دوره شیر خوارگی دوره کودکی اول (کودکستانی) دوره کودکی دوم (دبستانی) دوره نوجوانی دوره جوانی دوره میان سالی دوره پختگی دوره پیری
۲۰ سالگی
۲۰ – ۳۰ سالگی ۳۰ - ۵۰ سالگی ۵۰ – 65 سالگی 65 سالگی به بعد
دوره های سنی که در این تقسیم بندی ارائه شده، سنين متوسط و تقریبی است و هر یک را می توان به دوره های کوتاه تر نیز تقسیم کرد؛ اما هرگز نباید این محدوده های سنی را به همه افراد تعمیم داد؛ برای مثال می توانیم دوره نوجوانی را به سه دوره کوتاه تر، او ایل، اواسط و اواخر بلوغ تقسیم کنیم. همین طور؛ ممکن است مثلا یک دختر در سن ۱۰ سالگی بلوغ خود را آغاز کند در حالی که سن شروع بلوغ یک پسر چه بسا در 15 سالگی باشد؛ همچنین، یک نوجوان بالغ ممکن است زندگی خانوادگی نیز تشکیل داده و صاحب فرزند نیز شده باشد و عملا در اواسط دوره جوانی جای گرفته باشد. آغاز و پایان هر یک از دوره های رشد ناشی از تاثیر و تاثر متقابل عوامل مختلف زیستی، روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی است» (لطف آبادی، ۱۳۸۰، ص:۸)