عنوان جزوه : جزوه تایپ شده حقوق مدنی 5
نام استاد : جناب آقای سید تقی سید رضی
نام دانشگاه : آزاد اسلامی واحد قزوین (باراجین)
تعداد صفحه : 57 صفحه
فرمت : pdf , word
بخشی از جزوه:
سرفصل های درس حقوق خانواده مدنی 5
1) مفهوم حقوقی خانواده، مفهوم اجتماعی خانواده، نقش خانواده در اقتصاد، اخلاق در خانواده و تحولات قانونی در نورد حقوق خانواده
برخی مواد قانون 1353 به صورت فهمی نسخ شده است. بعضی مواد آن هنوز هم پا برجاست.
2) نکاح، تعریف، اقسام
3) خواستگاری
4) نامزدی (وعده، نکاح)
5) شرایط نکاح
6) موانع نکاح
7) قرابت : نسبی ، نسبی، رضایی
8) نسب
9) موارد انحلال نکاح
کلیات:
مفهوم حقوق خانواده از نظر حقوقی:
1. عام:شخص و همسر او و خویشاوندان نسبی رابطل در ارث با یکدیگر دارند.
2. خاص: شخص و همسر او و فرزندانی که تحت سرپرستی پدر به عنوان رئیس خانواده هستند.
ماده 862 قانون مدنی:
اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند سه طبقه اند:
1) پدر و مادر و اولاد اولاد.
2) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها
3) اعام و عمات و اخوال و خالات و اولادِ آنها.
ماده 1032 قانون مدنی:
قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است:
طبقات ارث:
1. طبقه اول
- پدر و مادر
- فرزوندان و نوه ها
2. طبقه دوم
- اجداد
- خواهر و برادر و...
3. طبقه سوم
- عموها و عمه ها
- خاله ها و دایی ها
نکته: خویشان رضاعی جزء هیچ یک از خانواده ها از نظر حقوقی نیستند.
از نظر اجتماهی تعریف خانواده:
قدیمی ترین و مهم ترین گروه طبیعی که از آغاز بشریت وجود داشته و هستۀ اجتماع را تشکیل می داده است.
خانواده، محیطی شایسته برای آموزش آداب اجتماعی و نقش ملی است.
خانواده در اهمیت اقتصادی:
خانواده ها در توسعۀ اقتصاد جامعه با تشکیل واحدهای تولیدی و کشاورزی و صنایع در گذشته مؤثر بوده است و در حال حاضر علی رغم وجود بنگاه های بزرگ اقتصادی هم چنان مؤثر هستند.
کسانی که تشکیل خانواده می دهند برای توسعه در زندگی اصولاً و غالباً اقدام به فعالیت های اقتصادی و تولیدی می کنند و بدین سان در توسعه اقتصاد در جامعه
اخلاق در خانواده: خانواده در رشد فضیلت های اخلاقی خیلی اهیمیت دارد.
سؤال: آیا خانواده در توسعۀ اقتصاد نقش دارد؟ جواب: نقش دارد. از دو جهت. اول: تشکیل واحدهای صنفی تولیدی. دوم: مرد خانواده برای توسعۀ زندگی به اقدامات می گردازد و فعالیت می کند.
تعریف نکاح: در لغت به معنی ضَمّ می باشد یعنی پیوستن
در اصطلاح قراردادی است میان زن و مرد که به موجب آن دو طرف در زندگی شریک و متعهد می شوند و خانواده تشکیل می دهند.
نکته: اثرعقد نکاح ایجاد رابطۀ زوجیت است.
آیا زن و مرد برای ازدواج می توانند ضمن عقد شرط کنند بهره مندی ازدواج نباشد؟
جواب: بله، چون اثر عقد نکاح رابطۀ زوجیت است نه رابطۀ جنسی. جزء شرط باطل و مبطل نیست.
آیا این شرط باطل است؟ خیر. صحیح است و خلاف مقتضای ذات نیست. شرط باطل نیست چون شرط باطل باید نامشروع (خلاف قانون) باشد و هیچ قانونی این را منع نکرده است.
اقسام نکاح:
1. دائم
2. مُنقَطِع (موقت، مُتعِه)
سؤال: آیا همۀ نظام های حقوقی 2 نوع نکاح دارند یا فقط نظام حقوقی ایران 2 نوع نکاح دارد؟
جواب : نکاح منقطع اختصاص به فقه شیعه دارد. کشورهای اروپایی یک نوع نکاح دارند که دائم می باشد و اهل سنن هم 1 نوع نکاح دارند. کشورهای اسلامی که از اهل سنن پیروی می کنند یک نوع نکاح دارند.
فرق های نکاح دائم و نکاح منقطع:
1) نکاح منقطع، دارای مدت است و مدت ۀآن باید معین باشد. اگر مدتش معین نبود نکاح منقطع باطل استدر صورتی که قصد نکاح منقطع باشد.
عقد منقطع 99 ساله جزء عقد منقطع است ولو 99 سال است.
مثال: عقدی واقع شده است و مدت ندارد منقطع نیست.آیا عقد دائم است؟
جواب: اگر قصد نکاح دائم باشد عقد نکاح دائم است.
تردید در قصد دائم یا منقطع باشد عقد دائم است چون اصل بر دائمی بودن عقد نکاح است. عقد نکاح دائم غالب است.
2) در عقد منقطع (موقت)، نفقه به عهدۀ شوهر نیست. در عقد دائم به عهدۀ شوهر است.
سؤال: آیا زوجه می تواند بر زوج پرداخت نفقه را شرط کند؟
جواب: شرط پرداخت نفقه در عقد منقطه بنام نظر مشهور صحیح است.
3) در عقد منقطع رابطۀ توارث میانِ زوجین برقرار نیست.
سؤال: آیا زوجین می توانند شرط توارث کنند؟
جواب: در عقد منقطع مقررات ارث امری است کسی که وارث نیست ما نمی توانیم با شرط وارث کنیم و شرط توارث امری است.
4) طلاق مختص عقد دائم است. در عقد منقطع انحلال عقد به سبب طلاق نخواهد بود. انحلال عقد در عقد منقطع به بذل (به معنی بخشیدن) مدت یا انقضای مدت و فسخ آن است.
مثال: فرض اینکه عقد مدت اسله
5) در عقد منقطع باید مهر وجود داشته باشد و در عقد ذکر شود. اگر در عقد دائم مهر ذکر نشود یا شرط عدم مهر شود عقد نکاح دائم صحیح است ولی در عقد نکاح عدم ذکر مهر و عدم وجود مهر موجب بطلان عقد منقطع می شود.
در عقد منقطع شرط کنند مهر نباشد، درست است؟ خیر . باطل است.
عقد منقطع عقدی معوض می باشد و آثار عقد معوض را کاملاً دارا است ولی عقد دائم شبه معوض است.
یعنی تمام آثار عقد معوض را لزوماً ندارد.
6) تعداد وحدت عده در عقد منقطع یا موقت با تعداد یا مدت عده در عقد نکاح متفاوت است. در عقد نکاح دائم عده، سه طُهر (پاکی) یا سه ماه است و در عقد نکاح منقطع عده، دو طُهر (پاکی) یا 45 روز است.
ماده قانون مدنی1150 :
عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی تواند شوهر دیگر اختیار کند.
عده خانم3 رسته است:
1. عادت زنان را دارند. (3 طهر)
2. براساس سن نمی توانند عادت زنانگی داشته باشند. یأسه. نظر مشهور میگن اگر زن سیده باشد 60 سال و اگر سیده نباشد 50 سال
3. به سبب بیماری یا هر علتی در سنی هستند که باید عادت ببینند اما نبینند.
برای کسانی که عادت میبینند عهده در عقد دائم سه طهره است. برای دسته سوم عده 3 ماه است.
عده وفات در نکاح منقطع و دائم یکسان است. (4 ماه و 10 روز)
• فقها زنانی را که عادت میبینند می گویند ذات القراء و زنان دسته سوم ذات الشهور می گویند.
سؤال: خانم الف با آقای ب در برابر مهر معلوم و معین عقد نکاح منقطع می کنند. حال به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1 آیا زن مستحق نفقه است؟
2 بر فرض منفی بودن پاسخ آیا می توانند پرداخت نفقه را شرط کنند؟ چرا؟
3 آیا زوجین از یکدیگر ارث می برند؟ چرا؟
4 بر فرض منفی بودن جواب آیا شرط توارث صحیح است؟ چرا؟
خواستگاری:
تقاضای ازدواج از زن را خواستگاری می نامند.
از چه زنی می توان خواستگاری کرد؟ زنی که خالی از موانع نکاح باشد.
اگر مردی از زنی که موانع نکاح دارد خواستگاری کرد اصولاً ضمانت اجرا ندارد مگر اینکه قصدش مزاحمت باشد.
(619 تعزیرات 2 ماه تا 6 ماه حبس و تا 74 ضربه شلاق: مسئولیت کیفری)
مگر اینکه قصد مرد اصرار به زن باشد مسئولیت مدنی دارد.
وجه اشتراک دو نکاح دائم و منقطع :
1) شرایط
2) موانع
3) ارث فرزند
3 وجه اشتراک دو نکاح منقطع و دائم :
1. در شرایط نکاح
2. در موانع نکاح : مثلاً فرض کنید جمع بین دو خواهر در ازدواج باطل است یعنی یک آقا نمی تواند همزمان دو همسری داشته باشد که خواهر هستند.
3. ارث فرزند : مثلاً فرض کنید درست است که زوجین در نکاح منقتع از هم ارث نمی برند اما اگر صاحب فرزند شوند آن فرزند ارث می برد. از این جهت با نکاح دائم تفاوتی ندارد.
همانگونه که در نکاح دائم پسر یا دختر از پدر یا مادر خود ارث می برد در نکاح موقت از پدر یا مادر خود ارث می برد.
نکته : این دو نکاح در نفقه و ارث زوجین تفاوت دارند.