اثربخشي آموزش بهبود نگرش‌ها و انتظارات جنسي بر صميميت و تعهد زوجين شهر اصفهان

چكيده
هدف از پژوهش حاضر عبارت از اثربخشي آموزش گروهي بر بهبود نگرش‌ها و انتظارات جنسي بر تعهد و صميميت زوجين شهر اصفهان بود. روش تحقيق نيمه‌تجربي بود و از طرح پيش و پس‌آزمون با گروه كنترل استفاده شد. جامعه آماري پژوهش شامل زوجين مراجعه‌كننده به مراكز مشاوره و فرهنگسراي خانواه اصفهان بودند كه تعداد 32 زوج به عنوان نمونه آماري با استفاده از روش در دسترس انتخاب شدند و به دو گروه آزمايش و كنترل گمارده شدند (16 زوج گروه آزمايش و 16 زوج گروه كنترل). ابزارهاي اندازه‌گيري پرسشنامه صميميت اوليا و پرسشنامه تعهد آدامز و جونز بودند. در گروه آزمايش در هشت جلسه 90 دقيقه‌اي به صورت يكبار در هفته مداخله گروه درماني مبتني بر رويكرد شناختي- رفتاري اجرا شد. داده‌هاي حاصل از پژوهش با استفاده از روش آماري تحليل كوواريانس تجزيه و تحليل شد. نتايج پژوهش نشان داد آموزش گروهي بهبود نگرش‌ها و انتظارات جنسي به سبك شناختي- رفتاري بر تعهد و صميميت زوجين تأثير معنادار داشته است (05/0p ). بدين ترتيب آموزش بهبود نگرش‌ها و انتظارات جنسي موجب افزايش تعهد و صميميت زوجين مي‌شود.
كليدواژه‌ها: آموزش گروهي، نگرش‌ها و انتظارات جنسي، صميميت، تعهد

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کليات پژوهش
مقدمه ..............1
1-1 شرح و بيان مسئله پژوهش 2
1-2 اهميت و ارزش پژوهش 11
1-3 اهداف پژوهش 13
1-3-1 هدف کلي 13
1-3-2 اهداف جزئي 13
1-4 فرضيه¬هاي پژوهش 13
1-5 تعريف نظري و عملياتي اصطلاحات 14
فصل دوم: مباني نظري و بازنگري پيشينه پژوهش
مقدمه 17
2-1 قسمت اول: تعهد زناشويي 17
2-1-1 ماهيت و مفهوم تعهد زناشويي 17
2-1-2 ابعاد تعهد زناشويي 21
2-1-2-1 تعهد شخصي 22
2-1-2-2 تعهد اخلاقي 23 2-1-2-3 تعهد ساختاري 24
2-1-3 عوامل مؤثر بر تعهد زناشويي 26
2-1-3-1 نگرش نسبت به ازدواج 26
2-1-3-2 نگرش نسبت به طلاق 27
2-1-3-3- تجارب همزيستي بدون ازدواج 27
2-1-3-4 کيفيت زندگي زناشويي 28
2-1-3-5- روابط پيش از ازدواج 28
2-1-3-6 طلاق والدين 29
2-1-3-7 ويژگي‌هاي شخصيتي 30
2-1-4 نظريه‌ها و مدل‌هاي مرتبط با تعهد زناشويي 31
2-1-4-1 نظريه‌ها و مدل‌هاي خاص مرتبط با تعهد زناشويي 31
2-1-4-1-1 نظريه استرنبرگ 31
2-1-4-1-2 مدل سرمايه‌گذاري رسبالت 33
2-1-4-2 نظريه‌ها و مدل‌هاي عام مرتبط با تعهد زناشويي 34
2-1-4-2-1 نظريه وابستگي 34
2-1-4-2-2 نظريه مبادله 35
2-1-4-2-3 مدل پاسخ به نارضايتي از رابطه 37
2-1-4-2-4 نظريه مرحله‌اي توسعه رابطه 39
2-2 قسمت دوم: صميميت زناشويي 41
2-2-1 صميميت چيست؟ 41
2-2-2 مؤلفه¬هاي صميميت 42
2-2-2-1 صميميت احساسي 43
2-2-2-2 صميميت روانشناختي 43
2-2-2-3 صميميت فکري 43
2-2-2-4 صميميت جنسي 44
2-2-2-5 صميميت جسماني (غيرجنسي) 45
2-2-2-6 صميميت معنوي 45
2-2-2-7 صميميت زيبايي شناختي (هنري) 45
2-2-2-8 صميميت اجتماعي- تفريحي 46
2-2-2-9 صميميمت زماني 46
2-2-3 پويايي¬هاي صميميت 46
2-2-4 صميميت و ارتباط 47
2-2-4-1 مشکلات رايج و معمول فرستنده 47
2-2-4-1-1 دروغ¬گويي 47
2-2-4-1-2 پيام¬هاي پنهان 48
2-2-4-1-3 پيام¬هاي مبهم 48
2-2-4-1-4 ارتباط¬هاي متناقض 48
2-2-4-2 مشکلات رايج گيرنده پيام 49
2-2-4-2-1 مشکلات ضعف توجه 49
2-2-4-2-2 حالت دفاعي داشتن 49
2-2-4-2-3 عوامل روانشناختي 49
2-2-5 نياز داشتن به صميميت 50
2-2-6 هفت مرحله صميميت 51
2-2-6-1 کليشه¬ها: اولين سطح صميميت 51
2-2-6-2 حقايق: دومين سطح صميميت 51
2-2-6-3 عقايد: سومين سطح صميميت 51
2-2-6-4 اميد و رؤياها: چهارمين سطح صميميت 51
2-2-6-5 احساسات: پنجمين سطح صميميت 52
2-2-6-6 اشتباهات، ترسها، و شکستها: ششمين سطح صميميت 52
2-2-6-7 نيازهاي قانوني: هفتمين مرحله صميميت 52
2-2-7 عوامل مؤثر بر صميميت 53
2-2-7-1 عوامل اجتماعي 53
2-2-7-2 عوامل روان¬شناختي 54
2-2-7-3 عوامل بين فردي مؤثر بر صميميت 56
2-3 قسمت سوم: نگرش‌ها و انتظارات جنسي 58
2-3-1 تاريخچه نگرش نسبت به تمايلات و رفتارهاي جنسي انسان 58
2-3-2 نظريات روان¬شناسان و روان¬پزشکان مشهور در مورد انگيزه جنسي انسان 59
2-3-2-1 تمايلات و رفتارهاي جنسي انسان از ديدگاه زيگموند فرويد 59
2-3-2-2 تمايلات و رفتارهاي جنسي انسان از ديدگاه آدلر 60
2-3-2-3 تمايلات و رفتارهاي جنسي آزاديدگاه مزلو 60
2-3-3 عوامل رواني جنسي 61
2-3-4 انتظارات زناشويي 65
2-3-5 شكل‌گيري انتظارات زناشويي 66
2-3-6 انتظارات غيرواقع‌بينانه، انتظارات واقع‌بينانه 67
2-3-6-1 انتظارات غيرواقع‌بينانه 67
2-3-6-2 انتظارات واقع‌بينانه 68
2-3-7 تأثير انتظارات مثبت در زندگي زناشويي 69
2-3-8 انتظارات مثبت زناشويي و عملكرد روابط 70
2-3-9 شرايط تأييد انتظارات 72
2-3-10 اسنادهاي مثبت و منفي 73
2-3-11 نگرش‌هاي زناشويي 74
2-3-12 عوامل موثر بر نگرش‌هاي زناشويي 74
2-3-12-1 روند اجتماعي شدن 74
2-3-12-2 ساختار فرصت‌ها 74
2-3-12-3 تجارب با هم بدون، بدون ازدواج 75
2-3-12-4 سوء استفاده و سوء رفتار در دوران كودكي 75
2-3-12-5 خانواده متداول در محيط اجتماعي نوجوان 75
2-3-12-6 وضعيت تأهل و تجرد 75
2-3-13 تعريف آموزش جنسي 76
2-3-14 عوامل موثر بر رفتار جنسي 80
2-3-15 مفهوم تربيت جنسي 84
2-3-16 اهداف تربيت جنسي 84
2-4 قسمت چهارم: پيشينه‌ي پژوهش 87
2-4-1 پژوهش‌هاي مرتبط با تعهد زناشويي در داخل كشور 87
2-4-2 پژوهش‌هاي مرتبط با تعهد زناشويي در خارج از كشور 88
2-4-3 پژوهش‌هاي مرتبط با صميميت زناشويي داخل كشور 91
2-4-4 پژوهش‌هاي مرتبط با صميميت زناشويي در خارج كشور 93
2-4-5 پژوهش‌هاي مرتبط با نگرش‌ها و انتظارات جنسي زوجين در داخل كشور 95
2-4-6 پژوهش‌هاي مرتبط با نگرش‌ها و انتظارات جنسي در خارج كشور 96
2-5 نتيجه‌گيري فصل دوم 98

فصل سوم: طرح پژوهش
3-1 روش پژوهش 99
3-2 جامعه آماري 100
3-3 نمونه آماري و روش نمونه‌گيري 100
3-4 شرايط ورود به تحقيق 100
3-5 متغيرهاي مورد مطالعه پژوهش 101
3-6 ابزار پژوهش 101
3-7 شيوه‌ي اجراي پژوهش 104
3-8 تجزيه و تحليل داده‌ها 104
3-9 محتواي جلسات 105
فصل چهارم: يافته‌هاي پژوهش
4-1 مقدمه 106
4-2 يافتههاي توصيفي پژوهش 106
4-3 يافتههاي استنباطي پژوهش 111
فصل پنجم: بحث و نتيجه‌گيري
5-1 مقدمه 140
5-2 بحث و نتيجه‌گيري 141
5-3 پيشنهادهاي كاربردي 146
5-4 پيشنهادهاي پژوهش 147
5-5 محدوديتهاي پژوهش 148
«پيوست الف» 149
«پيوست ب» 166
منابع فارسي 169
منابع غيرفارسي 174

فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول (2-1): ازدواج به عنوان يک سنت و ازدواج به عنوان يک رابطه 26
جدول (2-2): انواع عشق بر اساس ترکيب مؤلفه‌هاي عشق استرنبرگ 32
جدول (3-1): برنامه آموزش نگرش‌ها و انتظارات جنسي زوجين 105
جدول (4-1): توزيع فراواني گروه نمونه براساس گروه 106
جدول (4-2): توزيع فراواني گروه آزمايش و كنترل براساس جنسيت 107
جدول (4-3): توزيع فراواني گروه آزمايش و کنترل براساس ميزان تحصيلات 107
جدول (4-4): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت عاطفي 107
جدول (4-5): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت عقلاني 108
جدول (4-6): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت فيزيكي 108
جدول (4-7): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت اجتماعي- تفريحي 108
جدول (4-8): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت ارتباطي 109
جدول (4-9): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت روانشناختي 109
جدول (4-10): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت جنسي 109
جدول (4-11): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت كلي 110
جدول (4-12): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد تعهد شخصي 110
جدول (4-13): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد تعهد اخلاقي 110
جدول (4-14): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد تعهد ساختاري 111
جدول (4-15): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 111
جدول (4-16): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عاطفي 112
جدول (4-17): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 112
جدول (4-18): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عاطفي 112
جدول (4-19): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 113
جدول (4-20): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عقلاني 113
جدول (4-21): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 113
جدول (4-22): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عقلاني 114
جدول (4 -23): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 114
جدول (4-24): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت فيزيكي 114
جدول (4-25): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 115
جدول (4 -26): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت فيزيکي 115
جدول (4-27): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 115
جدول (4-28): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت اجتماعي- تفريحي 116
جدول (4-29): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 116
جدول (4-30): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت اجتماعي – تفريحي 116
جدول (4-31): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 116
جدول (4-32): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت ارتباطي 117
جدول (4-33): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 117
جدول (4 -34): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت ارتباطي 117
جدول (4-35): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 118
جدول (4-36): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت مذهبي 118
جدول (4-37): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و كنترل بعد صميميت مذهبي 118
جدول (4-38): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 118
جدول (4-39): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت مذهبي 119
جدول (4-40): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 119
جدول (4-41): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت روانشناختي 119
جدول (4-42): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 120
جدول (4-43): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت روانشناختي 120
جدول (4-44): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 120
جدول (4-45): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت جنسي 121
جدول (4-46): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 121
جدول (4-47): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت جنسي 121
جدول (4-48): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 122
جدول (4-49): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت کلي 122
جدول (4-50): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 122
جدول (4-51): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت جنسي 123
جدول (4-52): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 123
جدول (4-53): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 124
جدول (4-54): نتايج تحليل واريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عاطفي 124
جدول (4-55): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 124
جدول (4-56): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 125
جدول (4-57): نتايج تحليل واريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت عقلاني 125
جدول (4-58): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 125
جدول (4-59): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 126
جدول (4-60): نتايج تحليل واريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت فيزيكي 126
جدول (4-61): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 126
جدول (4-62): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 127
جدول (4-63): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تأثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت اجتماعي – تفريحي 127
جدول (4-64): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 127
جدول (4-65): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 128
جدول (4-66): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت ارتباطي 128
جدول (4-67): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 128
جدول (4-68): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 129
جدول (4-69): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت مذهبي 129
جدول (4-70): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 129
جدول (4-71): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 130
جدول (4-72): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت روانشناختي 130
جدول (4-73): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 130
جدول (4-74): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 131
جدول (4-75): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت جنسي 131
جدول (4-76): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 131
جدول (4-77): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 132
جدول (4-78): نتايج تحليل واريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد صميميت كلي 132
جدول (4-79): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 132
جدول (4-80): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد شخصي 133
جدول (4-81): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 133
جدول (4-82): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد شخصي 133
جدول (4-83): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 134
جدول (4-84): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرش‌ها و انتظارات جنسي بر بعد تعهد اخلاقي 134
جدول (4-85): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 134
جدول (4-86): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد اخلاقي 134
جدول (4-87): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 135
جدول (4-88): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 135
جدول (4-89): نتايج تحليل کوواريانس تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارات جنسي بر تعهد ساختاري135
جدول (4-90): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 136
جدول (4-91): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد ساختاري 136
جدول (4-92): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 137
جدول (4-93): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 137
جدول (4-94): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد ساختاري 137
جدول (4-95): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 138
جدول (4-96): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 138
جدول (4-97): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد شخصي 138
جدول (4-98): مقادير ميانگين و انحراف معيار نمرات پيش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمايش و
كنترل 139
جدول (4-99): نتايج آزمون لوين پيش فرض برابري واريانسها 139
جدول (4-100): نتايج تحليل واريانس مانوا ماندگاري تاثير آموزش بهبود نگرشها و انتظارت جنسي بر بعد تعهد اخلاقي 139