تحقیق نظارت و كنترل در مديريت اسلامي

تحقیق نظارت و كنترل در مديريت اسلامي
فرمت فایل : ورد- word
قابل ویرایش
فهرست مطالب:
مقدمه
ضرورت مديريت در اسلام
تعاريف كنترل و نظارت
نظارت و كنترل در مديريت اسلامي
طراحي سيستم كنترل و نظارت در مديريت اسلامي
بخشی از متن :
مقدمه
نظارت و كنترل يكي از اركان مديريت به شمار مي آيد و مدير به عنوان يكي از وظايف اصلي خود بايد شيوه ها و امكانات و عمليات گوناگون تشكيلات را زير پوشش نظارتي قرار دهد تا حركت دستگاهها به انحراف و امكانات موجود به هدر نرود.
مدير در حيطه نظارت، كليه فعاليتها را با برنامه مي سنجد و در صورت تطابق شيوه ها و مقدار و نوع فعاليتها با برنامه و هدفهاي تعيين شده، سلامت دستگاه مربوط را اعلام مي كند ولي در صورت تطابق نداشتن عمليات واحدها و افراد با هدفها و برنامه ها مدير بايد از اصل هدايت استفاده كند و با هدايتها و راهنمايي هاي مناسب انحراف را اصلاح و خسارتها را جبران نمايد. به كمك كنترل است كه مديريت نسبت به نحوه تحقق هدفها و انجام عمليات آگاهي يافته و قدرت پيگيري ايجاد مي شود و زمان مناسب براي سنجش و اصلاح آنها را پيدا مي كند. كنترل ابزار كار مديران در رده هاي مختلف سازمان از مراتب عالي تا رده هاي سرپرستي است و لزوم آن را در سطوح مختلف به ‌سادگی مي توان احساس كرد. سازمان بدون وجود يك سيستم كنترل در تحقق هدفهاي خود موفق نبوده و نمي تواند از منابع خود به ‌درستی استفاده كند.
در اسلام ارزشيابي، حسابرسي و ساير اصطلاحاتي كه در حقيقت براي بيان نظارت و كنترل مورد استفاده قرار گرفته، فراوان بحث شده است. در حقيقت سه مرجع بر كارگران و مديران حكومت اسلامي نظارت دارند و يا به بيان ديگر، كارگزاران حكومت اسلامي در مقابل سه مرجع يعني خدا، امام و مردم مسئولند.
در اسلام نظارت تنها در چارچوب وظايف دولت و حكومت خلاصه نمي شود، بلكه كليه افراد جامعه موظفند بر اساس يك تكليف شرعي همچون نماز و روزه بر امور اجتماعي و رفتار افراد و اطرافيان نظارت همگاني و عمومي داشته باشند. نظارت عمومي كه به آن امر به معروف و نهي از منكر مي گويند داراي مراحل و درجات مختلفي است و برحسب اينكه شخص چگونه مرتكب گناه شود، از تكليف خود سرباز زند، نحوه برخورد با او و دادن تذكر تفاوت دارد. مسلمان معتقدند خداوند را همواره حاضر و ناظر بر امور مي داند.
بنابراين چه كنترل باشد و چه نباشد احساس مي كند كه بايد بر نفس خود مسلط باشد و از جاده صحت و درستي منحرف نگردد. انسان متقي در اسلام، انساني است كه مجهز به يك دستگاه كنترل متشكل از اصول اعتقادي، عقل، فطرت، وجدان و ضمير روشن مي باشد. او خدا ترس است. چنين فردي قطعاً خود كنترل خواهد بود. التفات و توجه به مسائل حرام و حلال، پرهيز از گناهان و انجام كارهاي صواب همه شيوه هايي هستند كه فرد مسلمان را خود كنترل مي سازد، بنابراين با انجام يك سلسله برنامه هاي فرهنگي و ارشادي مي توان در چنين زمينه مساعدي بذر خود كنترلي را در سازمان پراكند و بارور ساخت.
هر رشته اي از رشته هاي گوناگون علوم را پايه ها و اركاني است كه مسائل مربوط در حوزه آن علم بر محور آن اصول مي چرخند. و در ارتباط با آن اصول معنا مي دهند، و آنگاه كه يكي از اركان مربوط متزلزل شود مجموعه آن سازمان فكري و علمي متزلزل خواهد شد.
مديريت نيز همانند ديگر رشته هاي علوم از اين قاعده مستثني نيست و به عنوان يكي از رشته هاي علوم انساني داراي اركان و اصولي است كه شامل برنامه ريزي، سازماندهي، هماهنگي، نظارت و كنترل مي باشد. بنابراين نظارت و كنترل يكي از اجزاي اصلي مديريت به شمار مي رود به گونه اي كه بدون توجه به اين جزء ساير اجزاي مديريت مثل برنامه ريزي، سازماندهي و هدايت نيز ناقص بوده و تضميني براي انجام درست آنها وجود ندارد. در واقع زماني كه يك برنامه تهيه شد و براي اجراي آن سازماندهي صورت گرفت و رهبري و هدايت آن مشخص شد، انتظار اين است كه هدفهاي برنامه تحقق پيدا كند و در اجراي برنامه، اطمينان وجود داشته باشد كه روند حركت دقيقاً به سوي هدفهاي تعيين شده است.
بنابراين مدير به عنوان يكي از وظايف اصلي خود بايد شيوه ها، امكانات و عمليات گوناگون تشكيلات را زير پوشش نظارتي قرار دهد تا حركت دستگاهها به انحراف و امكانات موجود به هدر نرود.
ضرورت مديريت در اسلام
در اجتماع منافع و مقاصد اشخاص با يكديگر ارتباط و اشتراك پيدا مي كند و براي هر چه مطلوبتر شدن اين ارتباط و پايمال شدن حقوق، تعيين وظايف، معرفي حدود و رعايت حقوق ضرورت دارد تا حق از باطل و راستي از كژي مشخص گردد. اينجاست كه هماهنگي بين افراد و واحدهاي اجتماعي، هدايت به ‌سوی هدف، نظارت بر ضوابط و ارزشيابي كارها، ضرورت مديريت را روشن مي سازد.
از ديدگاه اسلام ضرورت مديريت تا آنجاست كه اگر گروهي قصد مسافرت داشته باشند، درحالي كه تعدادشان از سه نفر هم كمتر نباشد بايد يكي از آن سه را به عنوان مدير برگزينند تا روح نظم و انضباط را بر اجتماع كوچك حاكم گردانند، تا كارها در پناه نظارت و هماهنگي مدير نتيجه مطلوب را به دست آورد.
تعاريف كنترل و نظارت
در مورد كنترل و نظارت تعاريف مختلفي شده است كه تعدادي از آن به شرح زير آورده مي شود:
نظارت كوششي كه مديريت در جهت تطبيق عمليات با برنامه انجام مي دهد تا ميزان صحت و سقم فعاليتها را به دست آورد.
كنترل فرايندي است كه مدير از طريق آن عمليات پيش بيني شده را با عمليات انجام شده مقايسه مي كند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بين آنچه بايد باشد و آنچه هست به رفع و اصلاح آنها اقدام مي نمايد.
كنترل عبارت است از فعاليتي منظم كه ضمن آن نتايج مورد انتظار در قالب استانداردهاي انجام عمليات معين مي شوند، سيستم دريافت اطلاعات طراحي مي گردد، عمليات پيش بيني شده و انجام شده باهم مقايسه مي گردند، اختلافات و انحرافات مشاهده شده ارزيابي و ميزان اهميت آنها مشخص مي شوند و سرانجام اصلاحات لازم براي تحقق هدفها و ماموريتهاي سازمان صورت مي گيرند.
كنترل تلاشي منظم است در جهت رسيدن به هدفهاي استاندارد، طراحي سيستم بازخورد اطلاعات، مقايسه اجزاي واقعي با استانداردهاي از پيش تعيين شده و سرانجام تعيين انحرافات احتمالي و سنجش و ارزيابي آنها به روند اجرايي كه در برگيرنده حداكثر كارايي است.