آداب معاشرت در قرآن
فرمت فایل : ورد- word
قابل ویرایش
تعداد صفحات : 16 صفحه
فهرست مطالب:
آداب عمومى
ورود به خانه ها
آداب غذا خوردن
آداب سلام
جواب سلام
آداب نشستن
گوش سپردن به سخن
صحبت درگوشى
بخشی از متن :
آداب معاشرت در قرآن
۱- آداب عمومى
آنچه مربوط به عموم افراد است، آدابى چند است كه در اين جا به بعضى از آنها اشاره مى كنيم:
در سوره نور چندين آيه هست كه كم و بيش با هم مربوط است و از آيه ۲۷ شروع مى شود: يا ايها الذين آمنوا لاتدخلوا بيوتا غير بيوتكم حتى تستانسوا و تسلموا على اهلها ذلكم خير لكم لعلكم تذكرون × فان لم تجدوا فيها احدا فلاتدخلوها حتى يؤذن لكم و ان قيل لكم ارجعوا فارجعوا هو ازكى لكم والله بما تعملون عليم؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، به خانه هايى كه خانه هاى شما نيست داخل مشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد. اين براى شما بهتر است، باشد كه پند گيريد. و اگر كسى را در آن نيافتيد پس داخل مشويد تا به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفته شد: «برگرديد»، پس برگرديد، كه آن براى شما سزاوارتر است و خدا به آنچه انجام مى دهيد داناست.»
۱ - ۱ - ورود به خانه ها
وارد شدن به خانه ديگران به چند صورت تصور مى شود: الف - شخص علم دارد به اين كه صاحب خانه راضى است. ب - مورد شك است. ج - علم دارد به اين كه راضى نيست.
روشن است در جايى كه انسان، علم به عدم رضايت دارد يا اذن بگيرد ولى جواب رد بشنود نبايد وارد بشود: «و ان قيل لكم ارجعوا فارجعوا» اگر كسى خواست وارد منزل كسى بشود و اجازه خواست و گفتند «برگرديد» يعنى اجازه ندادند اصرار نكند و برگردد. اين براى شما بهتر و براى مصالح جامعه اسلامى مفيدتر است.
صورت ديگر اين است كه علم دارد به اين كه طرف راضى است یا قبلاً چنين اجازه اى را گرفته يا از نحوه رفتار و گفتار صاحب خانه به دست آورده است، در آنجا هم ورود جايز است منتهى آدابى دارد: يكى از آدابى كه مى بايست رعایت بکند اين است كه سرزده وارد نشود اگر دوستانى با همديگر روابطى دارند يا كسانى براى حاجتى - مادى يا معنوى - به كسى مراجعه مى كنند، چون ممكن است شخص در داخل خانه اش آمادگى براى پذيرش نداشته باشد يا در حالى باشد كه نمى خواهد كسى او را در آن حال يا به آن صورت ببيند اين است كه در اسلام تأکید مى شود كه «استيناس» كنيد. استيناس كردن؛ يعنى انجام دادن كارى كه توجه را جلب بكند و در روايات در توضيحش آمده كه صدا بزنيد يا تنحنح بكنيد تا خودش را آماده كند. ضمناً دستور مى دهد كه سلام هم بكنيد «حتى تستانسوا و تسلموا على اهلها» كه بعداً جداگانه درباره آن بحث خواهيم كرد.
اما اگر شخصى خواست وارد اتاق يا خانه اى بشود كه كسى در آن نيست و مثلاً در زد و كسى جواب نداد و فهميد كه كسى آن جا نيست كه از او اجازه بگيرد در اين صورت هم وارد نشود: «فان لم تجدوا فيها احدا فلاتدخلوها حتى يؤذن لكم» طبعاً وقتى كسى نباشد اذن هم تحقق نمى يابد پس شما بايد وارد نشويد تا كسى پيدا شود و به شما اذن بدهد.
مواردى هست كه رفت و آمد افراد با هم خيلى زياد است؛ مثلاً اهل يك خانه كه در اتاقهاى متعددى زندگى مى كنند رفت و آمد متعارف دارند: بچه ها وارد اتاق پدر و مادرشان مى شوند يا كسانى كه در خانه كار مى كنند مانند كلفت و نوكر و عبيد و امايى كه سابقاً بودند و در خانه كار مى كردند، آيا هر دفعه اى كه مى خواهند بيايند لازم است اذن بگيرند يا نه؟ در آيه ۵۸ سوره نور مى فرمايد: «يا ايها الذين آمنوا ليستاذنكم الذين ملكت ايمانكم والذين لم يبلغوا الحلم منكم ثلاث مرات» كسانى كه مملوك شما هستند و در خانه شما كار مى كنند و همين طور بچه هايى كه به حد تكليف نرسيده اند سه مرتبه در شبانه روز اذن بگيرند: پيش از نماز صبح، موقع ظهر و بعد از نماز عشا. اينها مواقعى است كه معمولاً انسان استراحت مى كند و دلش مى خواهد تنها باشد. و در آيه بعد مى فرمايد: «و اذا بلغ الاطفال منكم الحلم فليستاذنوا كما استاذن الذين من قبلهم» اما اگر بچه ها به حد تكليف رسيدند بايد مثل سايرين اجازه بگيرند؛ يعنى غير از سه مرتبه اى كه گفته شد هر وقت ديگر هم مى خواهند وارد بشوند بايد اجازه بگيرند.
۱ - ۲ - آداب غذا خوردن
و اما درباره غذا خوردن در خانه ديگران، مواردى هست كه هر چند اذن صريحى از طرف صاحب خانه نباشد جايز است و آنها مواردى است كه معمولاً انسان علم به رضايت طرف دارد و اگر كسى راضى نباشد بايد تصريح كند. در آيه ۶۱ از همين سوره پس از اشاره به افرادى كه معذوريتهايى دارند «ليس على الاعمى حرج و لا على الاعرج حرج و لا على المريض حرج» مى فرمايد: «و لا على انفسكم ان تاكلوا من بيوتكم او بيوت آبائكم او بيوت امهاتكم او بيوت اخوانكم او بيوت اخواتكم او بيوت اعمامكم او بيوت عماتكم او بيوت اخوالكم او بيوت خالاتكم او ما ملكتم مفاتحه او صديقكم ليس عليكم جناح ان تاكلوا جميعا او اشتاتا» مفسران فرموده اند كه منظور از «بيوتكم» بيوت فرزندانتان است؛ يعنى خانه فرزندان به منزله خانه خودتان است. از اين آيه شريفه استفاده مى شود كه خويشاوندان نزديك براى استفاده از ماكولات در خانه يكديگر نيازى به اذن گرفتن ندارند همچنين خانه دوستى كه كليدش را در اختيار شما گذاشته است و در واقع در اين موارد «اذن فحوى» وجود دارد «ليس عليكم جناح ان تاكلوا جميعا او اشتاتا» و عده اى مشغول غذا خوردن باشند يا تنها باشيد اما وقتى مى خواهيد وارد بشويد اين آداب را رعايت كنيد: «فاذا دخلتم بيوتا فسلموا على انفسكم تحية من عندالله مباركة طيبة» وارد خانه كه مى شويد سلام كنيد «فسلموا على انفسكم» مفسران فرموده اند كه اين آيه از مواردى است كه همه مؤمنين به منزله يكديگر حساب شده اند. و سلام كردن به ديگران سلام كردن به خودتان تلقى شده است و بعضى گفته اند كه از اين آيه استفاده مى شود كه اگر كسى هم در خانه نباشد بر خودتان سلام كنيد.